komu (barayti ng wika) Q2

Ito ay panrehiyon o heograpikal na barayti ng wikang may sariling ponolohiya, sintaksisat leksikon (vocabulary). Ito rin ang baryasyon ng wika sa loob ng isang wika.

Hilagang Luzon ay may dalawang dayalek

Ito ay barayti ng wikang kaugnay ng personal na kakanyahan ng tagapagsalita o wikang ginagamit ngpartikular na indibidwal. Ito ay mayroong personal o pansariling paraan ng pagsasalita sa bawat isa. Walang dalawangtaong nagsasalita ng iisang wika ang bumibigkas nito nang magkaparehong magkapareho. Samakatuwid, ito ay ang tipikalna wika ng isang tao

Ito ay baryasyon ng wikang dulot ng dimensyong sosyal. Ito ay nakabatay sa katayuan o antas panlipunanng mga taong gumagamit ng wika gaya ng kalagayang panlipunan - mahirap o mayaman; may pinag-aralan o walangpinag-aralan; kasarian - lalaki, babae, bakla o tomboy; edad - bata o matanda; etnisidad – Ilocano, Bisaya, Tagalog, Malayat iba pa.

ibat ibang sosyolek

Ito ay barayti ng wikang mula sa mga etnolingguwistikong grupo. Taglay nito ang mga salitang nagigingbahagi na ng pagkakakilanlan ng isang pangkat-etniko.

permanenteng barayti

Ito ay barayti ng wikang kadalasang ginagamit sa loob ng ating tahanan. Ito ang mga salitang madalas nanamumutawi sa bibig ng mga bata at mga nakatatanda, madalas itong ginagamit sa pang araw-araw napakikipagtalastasan. May mga pagkakataon sa loob ng tahanan na nagiging hudyat upang makabuo ng katawagan sa isangbagay tulad ng mga nakatutuwang pangyayari. Sakop din nito ang tradisyon o paniniwala ng isang pamilya.

pansamantalang barayti

Ito ay baryasyon ng wika batay sa propesyon, uri at paksa ng talakayan o larangang pinag-uusapan. Angbawat tao ay may kani-kaniyang code na ginagamit sa pakikipagtalastasan. Nagsisilbing rehistro ng wika nilangespesiyalisado lamang sa kanilang pangkat. Nagkakaroon ng Jargon na tumutukoy sa mga tanging bokabularyo ng isangpangkat. Para sa mga abogado, legal jargons gaya ng court, pleading, hearing, appeal atbp. samantalang sa hanay ng mgaIT Specialist ay bytes, software, modem atbp.

nagbabago ang antas ng pormalidad ng wika batay sa relasyon ng mga nag-uusap at/o okasyon. Kungpormal ang pagtitipon, pormal din ang wika. Kung kuwentuhan o simpleng talakayan lamang, impormal o casual angwika (lalo na kung ang kausap ay malapit na kaibigan).

Paraan ng pagpapahayag (pasalita man o pasulat). Mas mahigpit ang pagpapatupad ng mga tuntuninggramatikal sa paraang pasulat at mas maluwag naman ang paraang pasalita.

ito ay umusbong na bagong wika na tinatawag sa Ingles na “Nobody’s Native Language” o katutubongwikang ‘di pag-aari ninoman. Ito ay bunga ng pag-uusap ng dalawang taong parehong may magkaibang unang wikakaya’t ‘di magkaintindihan dahil hindi nila alam ang wika ng isa’t isa kaya magkakaroon sila ng make-shift language owikang pansamantala lamang. Dahil dito makalilikha sila ng isang wikang pinaghalo ang kani kaniya nilang unang wika.Gayonman, kahit na kulang-kulang ang mga ginagamit na salita at pandugtong, nananatiling mabisa ito sa pagtatalastasanng dalawang tao mula sa magkaibang lahi. Ito rin ay wikang umunlad/napaunlad sa dahilang praktikal (mabilisangtransaksyon sa negosyo atbp.). Walang masalimuot o komplikadong tuntunin at limitado lamang ang talasalitaan obokabularyo. Walang native speaker nito dahil paghahalo-halo lamang ng mga wika. Maituturing na pinakatanyag nahalimbawa ng pidgin ay ang English carabao ng mga Pilipino o pagsasalita ng wikang Ingles nang hindi tuwid o hindiwasto. Isa ring halimbawa ay ang Barok na Filipino ng mga Chinese na naninirahan sa bansa.

tinatawag na creole ang pidgin kapag naging inang wika o mother tongue ng isang pangkat. Pidgin nanagkaroon na ng mga native speakers. ‘Di gaya ng pidgin, ang creole ay ginagamit sa mas malalawak na larangan.Nagamit ito sa mahabang panahon hanggang sa magkaroon ng pattern o tuntuning sinusunod na ng karamihan. SaPilipinas, ang wikang Kastila ang pinakamaimpluwensiya sa lahat dahil 333 taon tayong nasakop ng mga ito. Nagkaroonpa nga ng isang wikang lokal na halaw sa pinagsamang wikang Tagalog at Kastila, ang Chavacano na sinasalita sa ilangbahagi ng Cavite at Zamboanga.